نت پیشگیرانه

نت پیشگیرانه

این استراتژی می‌گوید :

(Fix it before it breaks)

Maintain based upon calendar or running time

نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه عبارتست از یک روش سیستماتیک برنامه‌ریزی و زمان‌بندی شده جهت انجام کارهای نگهداری مورد نیاز بر طبق برنامه تنظیمی با هدف جلوگیری از فرسایش غیرعادی اجزا ماشین و کاهش توقفات اضطراری ماشین‌آلات .

نت پیشگیرانه بر اساس تناوب اجرای فعالیتها برنامه‌ریزی و اجرا گردیده و به همین دلیل عبارت Time Based Maintenance نیز به این دسته از فعالیتها اطلاق میگردد .

 این راهبرد نگهداری و تعمیرات (نت) بر پایه زمان استوار است و در آن براساس دوره های زمانی از پیش تعریف شده ، تجهیزات از خط تولید خارج و مورد بازرسی قرار می گیرند . براساس بازرسی چشمی تعمیرات لازم انجام و تجهیزات دوباره به خط تولید باز برمی گردند . بنابراین براساس این راهبرد نگهداری و تعمیرات (نت) تعویض قطعات ، بازسازی و تعمیر اساسی یک ماشین در دوره زمانی قطعی بوده و صرف نظر از شرایط کارکردی دستگاه ، در زمان مقرر عملیات لازمه بر روی آن انجام می شود . هرچند این یک استراتژی مناسب بوده ولی حتی یک خطای پنج درصدی در برآورد زمان مناسب تعمیر می تواند باعث افزایش زیاد هزینه های کارخانه گردد . با این اوصاف برخی از اینگونه فعالیتهای پیشگیرانه همانند تنظیمات ، کالیبراسیون و بازرسیهای سالانه (دو سالانه) دیگهای بخار ضروری و جزء الزامات می باشد .

فعالیتهای نت پیشگیرانه عبارتند از :

1-بازدید ( بازرسی) :

  با انجام بازرسی‌های چشمی از دستگاه و بازدید نقاط حساس دستگاه و بررسی عملکرد آن، می‌توان متوجه عیوب دستگاه شد. مثلاً با بازرسی از اتصالات برقی دستگاه در صورت وجود نقصی در قسمتی از مسیر کابل‌کشی، می‌توان متوجه آن شد و آن را برطرف کرد. این بازرسی‌های چشمی در مقابل خطرات و صدماتی که از آنها جلوگیری می‌کنند،  بسیار کم هزینه و بصرفه می‌باشند. چه بسا یک عیب کوچک که اگر نادیده گرفته شود و به آن توجه لازم نشود، موجب بروز عیبی بزرگتر و نهایتاً خرابی دستگاه و لطمات بیشتری شود. بازرسی با هدف کشف عیب بالقوه و جلوگیری از بروز آنها صورت می‌گیرد. معمولاً بازرسی با قدم زدن در خط تولید و نگاه کردن به وضعیت کارکرد و وضع ظاهری دستگاهها، نتایج بسیار مطلوبی دارد. یک تعمیرکار باتجربه صرفاًً با گوش‌کردن به سروصدای دستگاه، متوجه عیوب احتمالی آن می‌شود. برخی نیز با بوکردن دستگاه متوجه اشکالات آن می‌شوند! نگاه کردن، لمس کردن، گوش دادن و آزمایش کردن از جنبه‌های بازرسی هستند.

 2 -تنظیم:

 معمولاً کارخانة سازنده یا تیم نصب و راه اندازی، دستگاه را برای کار در شرایط خاصی، کالیبره یا تنظیم می‌کنند. اما در بسیاری از دستگاهها بر اثر تکان ها و ضربه‌های ناشی از کارکرد دستگاه یا ماهیت عملکردی دستگاه، بتدریج تنظیمات اولیه دستگاه بهم خورده و به عبارتی دستگاه از تنظیم خارج می‌شود. معمولاً علایمی نظیر لغزش و تکان‌های شدید، سروصدای غیرطبیعی، ‌لقی اجزا و... نشانگر تنظیم نبودن دستگاه است. بنابراین فعالیت تنظیمات که به صورت دوره‌ای در PM انجام می‌شود، مانع بروز این رویدادها و جلوگیری از خرابی می شوند.

 3-تنظیف (تمیزکاری):

 دستگاههای صنعتی چون در محیط کار و تولید قرار دارند، در معرض انواع آلودگی‌های ناشی از ریزش مواد اولیه، نشت سوخت یا روغن، پاشش مذاب، براده‌های برشکاری، پسماند مواد اولیه، روغن‌های مصرفی و سایر آلودگیها قرار دارند و چنانچه هر دستگاهی بطور مرتب تمیزکاری و تنظیف نشود، به تدریج این آلودگیها روی ماشین انباشته شده و موجب بروز خطرات و صدمات به ماشین می‌شود. در PM انواع تمیزکاری سطحی، شستشوی قطعات، سمباده زدن، جمع‌آوری براده‌ها و سایر اجزای ریز که لابلای اجزای ماشین گیر کرده‌اند، رنگ‌آمیزی و... برای جلوگیری از ایجاد خرابی انجام می‌شود.

تمیزکاری اقدامی مفید برای بررسی و کنترل میزان فرسایش تجهیزات است. توصیه می‌شود که از اقدامات تمیزکاری به عنوان نوعی عملیات اساسی و بنیانی در بازرسی دستگاهها استفاده شود. دلایل امر عبارتند از:

درضمن تمیزکاری با قطعات مختلف دستگاه تماس حاصل می‌شود.

بر اثر تماس دست با قطعات مختلف، اپراتور می‌تواند مسائلی نظیر داغ شدن بیش از حد، لرزش، صداهای غیر طبیعی و شل بودن قطعات و غیره را احساس می‌کند.

پاک کردن گرد و خاک کثافت و روغنها (و روانکاری دستگاه به طرز صحیح) باعث جلوگیری از سرعت فرسایش می‌شود.

تمیزکاری نوعی بازرسی برای تشخیص خرابیها و فرسایش‌ها است. این عمل باعث طولانی‌تر شدن عمر قطعات شده و میزان کیفیت تجهیزات را حفظ می‌نماید. برای مثال، تفاوتهای بین تمیزکاری و شستشوی یک اتومبیل، توسط یک سیستم خودکار ماشین‌شویی (کارواش) و تمیزکاری آن به وسیله دست،  را مورد نظر قرار دهید. در یک دیدگاه کلی و کلان اثرات این دو اقدام ظاهراً مشابه به نظر می‌رسند: اتومبیل تمیز شده است، یا به عبارتی، گرد و خاک و کثافت روی آن پاک شده است. ولی مطمئناً سایر مسائل موجود روی اتومبیل که خیلی واضح و آشکار نیستند تنها در صورتی که اتومبیل توسط شخص، مورد بازرسی و تمیزکاری قرارگیرد محرز می‌شود. (برای مثال، ساییدگی لاستیک چرخها و وجود میخ در آنها، ترکیدگی لاستیک چرخها، ترکیدگی رنگ بدنه، زنگ زدگی و خط و خراش روی بدنه وغیره). تمیزکاری یا به عبارتی بازرسی ماشین به این صورت که بیان شد، به دلایل ذکر شده، برای کارخانه و صنعت امری مهم می‌باشد.

همان گونه که از معنای لغوی "تمیزکاری" برداشت می‌شود، به معنای جدا کردن آلودگی، لکه، گرد و خاک، ذرات و سایر مواد بیگانه‌ای است که ماشینها، ابزار، مواد اولیه، قطعات محصول و غیره می‌نشینند. در انجام این کار اپراتورها به تشخیص معایب نهانی تجهیزات و اقدام برای رفع آنها نیز می‌پردازند.

 اثرات زیان‌بار تمیزکاری ناکافی:

  اثرات زیان‌بار تمیزکاری ناکافی به قدری زیاد هستند که نمی‌توان همگی آنها را در اینجا عنوان نمود. ولی نوعاً این اثرات به طور مستقیم به صورت زیر ظاهر می شود:

ذرات بیگانه به بخشهای لغزندة ماشینها، سیستمهای هیدرولیکی یا الکتریکی و غیره وارد شده و باعث ایجاد مقاومت اصطکاکی، سایش، گیرکردن مواد، نشتی و اشکالات برقی می‌شود. این امر باعث از دست رفتن دقت، اشکالات عملیاتی تجهیزات و خرابی‌های اضطراری می‌شود.

در انواع مشخصی از تجهیزات خودکار، وجود ذرات یا گردو خاک در کانالهای ورودی مواد یا قطعه باعث جلوگیری از جریان کار و ایجاد اشکال در عملکرد، حرکت بدون تولید ماشین یا توقفات کوتاه مدت می‌شوند.

در اغلب  موارد کیفیت محصول مستقیماً تحت تأثیر قرار می‌گیرد. برای مثال در سیستم تولید قطعات پلاستیکی، مواد بیگانه که به قالبها می‌چسبند باعث کربنیزه شدن داخل سیلندرها و نشست مواد و سایر اشکالات می‌شود. این امر جریان مواد و تعویض قالبها و سایر عملیات را دچار اشکال می‌کند.

درمونتاژ رله‌ها و سایر قطعات کنترل الکتریکی، وجود آلودگی و گرد و خاک باعث اشکالات برقی می‌شود.

درعملیات تراش‌کاری حساس، وجود گردوخاک و آلودگی باعث کندی عملیات هم محورسازی قطعه شده و حساسیت‌ها را تحت تأثیر قرارمی‌دهد.

در عملیات الکترولیز و آبکاری سطح فلزات، فطعات با مایع الکترولیز آلوده می‌تواند باعث ایجاد اشکال در آبکاری سطح فلز بشود.

اشکالات و معایب در تجهیزات آلوده و دارای گرد و خاک به دلایل فیزیکی و روانی پنهان می‌ماند. برای مثال سایش،  لقی، خراشها، نشتی و سایر اشکالات تجهیزات در ماشینهای کثیف مشهود نیست. از آن گذشته اپراتورها ممکن است از نظر روانی علاقمند به بازرسی دستگاه‌های آلوده به گرد وخاک نباشند.

 تمیزکاری خود نوعی بازرسی است.

  تمیز کاری به سادگی شامل عملیات تغییر انتقال به یک وضعیت تمیز نیست، گو اینکه این امر نیز جزیی از تمیزکاری است. تمیزکاری به مفهوم لمس و بازدید بخشهای مختلف ماشین برای تشخیص اشکالات نهانی و حالات غیر طبیعی نظیر لرزش بیش از حد، حرارت و سرو صدا می‌باشد. به بیان دیگر، تمیزکاری نوعی بازرسی است. در حقیقت اگر تمیزکاری با این شیوه انجام نشود، مفهوم واقعی خود را از دست داده است.

اگر اپراتورها ماشینی را که برای مدت طولانی کار کرده است به صورت کامل پاک و تمیز نمایند، ممکن است به تعداد زیادی اشکال که احتمالاً بعضی از آنها اشکالات جدی هستند و احتمالاً به خرابی اضطراری می‌انجامند، پی ببرند.

آلودگی گرد وخاک، لقی، سایش، خرابی سطوح، تغییر شکل ونشتی در ماشین، ابزار و قالبها با اثرات متقابل و تشدید کننده با یکدیگر ترکیب می‌شوند و باعث ایجاد فرسایش و اشکال در عملکرد ماشین می‌گردند. تمیزکاری از شیوه‌های بسیار مفید برای تشخیص این اشکالات و جلوگیری از این مسائل می‌باشد

4 - آچارکشی:

  معمولا ً ماشین‌آلات صنعتی دارای تعداد زیادی انواع اتصالات مکانیکی از نوع پیچ ومهره هستند. بر اثر کارکرد دستگاه در طول زمان و تکانهای وارده بر این قسمتها، اتصالات به تدریج شل شده و ممکن است منجر به جدا شدن قطعات از یکدیگر نیز بشود. شل شدن این اتصالات ممکن است باعث بهم خوردن کارائی مناسب دستگاه شده و دوباره‌کاری و ضایعات تولید را بالا ببرد. به همین دلیل در PM فعالیتهای آچارکشی تعریف می‌شود تا اتصالات دستگاه مورد بررسی قرار گرفته و توسط انواع آچارها سفت و محکم شوند. بایستی دقت شود میزان سفت کردن پیچ‌ها در حد استاندارد انجام گرفته و در مواقع نیاز از ابزار مخصوی مثل ترکمتر استفاده شود.

 5- روانکاری:

 روان‌کننده ماده‌ای است که با ایجاد یک لایة لغزنده بین دو سطح، اصطکاک را کاهش می‌دهد. روانکاری به معنی نرم و لغزنده کردن یک سطح یا بکاربردن و استفاده از روان‌کننده‌ها است. روانکاری انواع مختلف دارد و با توجه به اینکه از چه نوع روان‌کننده‌ای استفاده می‌شود؛ به صورت‌های روغنکاری و گریسکاری نامیده می‌شود.

معمولاً اجزای ماشین در حرکت و ارتباط دایم با یکدیگرند. حرکت شافت و بوش، حرکت دنده‌ها در چرخ‌دندة درگیر، حرکت پیستون در سیلندر. در تمام این موارد برای کاهش اصطکاک، ‌سایش و جلوگیری از گرم‌شدن بیش از حد، از روانکار استفاده می‌شود. مثلاً یاتاقان‌های میل‌لنگ در موتور یک خودرو بایستی چندین هزار کیلومتر در دماهای بالا و بارهای متغیر کار کنند، آیا این عمل بدون استفاده از روانکاری میسر است؟

 6- تعویض:

 به عملیات بازکردن یک قطعه از روی ماشین و جایگزین‌کردن یک قطعة دیگر، تعویض می‌گوییم. معمولاً در برنامه‌های PM تعویض قطعات نیز در زمان‌های مختلف پیش‌بینی می‌شود. مثل تعویض تسمة موتور هر یکسال یا تعویض کاسه نمد در هر شش‌ماه.

تعویض یک قطعه ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد: لهیدگی قطعه، فرسودگی قطعه، خوردگی قطعه، ‌ساییدگی قطعه،‌ سوراخ شدن یا پاره شدن قطعه، سررسید طول عمر قانونی و....

معمولاً دلایل مختلفی موجب بروز عواملی می‌شوند که ما را ناگریز به تعویض قطعات می‌کنند. برخی از این دلایل عبارتند از: سایش، کاربرد نادرست قطعه، جدا شدن اتصالات، آلودگی و کثیفی، غفلت و بی‌توجهی اپراتور، فشار وارده،‌ ارتعاش، سروصدای ناهنجار، تخلیه شدن و تحلیل مواد، خوردگی، خستگی، اصطکاک، شوک و ضربه، پوسیدگی و بارگیری اضافی.

7- تعمیرات ساده:

  تعمیر یک دستگاه به معنای بازوبسته کردن مجموعه‌های دستگاه و عیب‌یابی اشکالات دستگاه و سپس ترمیم نواحی آسیب‌دیده می‌باشد. چنانچه این عملیات کم حجم (از نظر زمانی یا نفرساعت مورد نیاز یا هزینه) باشد؛ به آن تعمیر ساده می‌گوییم.

 8- تعمیرات اساسی:

  چنانچه یک ماشین نیاز داشته باشد تا قسمت‌های زیادی از آن تحت تعمیر قرار گیرد و انجام این عملیات نیاز به زمان، نفرساعت وهزینه بالایی داشته باشد، در این صورت به این تعمیرات، تعمیرات اساسی یا اورهال می‌گوییم. مثلا یک دستگاه پرس سنگین در هر سال نیاز به اورهال اساسی مجموعة هیدرولیک، ‌قالب‌ها، کنترل و سایر قسمتها دارد. به دلیل زمان زیادی که انجام تعمیرات اساسی لازم دارد، معمولاً سعی می‌شود در برنامه‌ریزی کارهای PM اینگونه فعالیتها به زمان تعطیلات دوره‌ای کارخانه (مثل تعطیلات آغاز سال یا تعطیلات تابستانی) منتقل شود. همچنین ممکن است انجام این تعمیرات نیاز به ابزار و تجهیزات خاصی داشته باشد که لازم باشد دستگاهها از داخل خط تولید به یک فضای کارگاهی مجهز انتقال یابد..