استفاده از "داکت" شیوه‌ای برای انتقال کابل های هوایی به زیر زمین

 همه ما در خیابان و یا کوچه محل زندگی خود این صحنه را بارها مشاهده کرده ایم که روزی شهرداری خیابان را به طور کامل آسفالت کرده و همه چاله ها را پر می کند. ولی چند ماه بعد دوباره همان خیابان را حفر می کنند تا در زیر زمین لوله، سیستم تلفن و یا کابل برق جایگذاری کنند. بعد از پر کردن محل حفر شده، گروهی از شهرداری می آیند و آنجا را دوباره آسفالت می کنند. دوباره چند ماه بعد به دلیل عملیات کابل برگردان کارگران می آیند، زمین را حفر کرده و...

اما در کشورهای دیگر و بخصوص کشورهای پیشرفته از چه روشی برای کابل کشی به منازل استفاده می کنند تا مجبور نباشند بارها یک محل را حفر و مجددا آسفالت کنند؟ آیا می شود پیش از آسفالت کردن خیابان همه کابل ها را درون زمین قرار داد، تا دیگر نیازی نباشد چندبار زمین را حفر و جددا آسفالت کرد؟ در این صورت تکلیف کابل های جدید، استفاده فناوری های نوین و فیبر نوری چه می شود؟ در این مطلب قصد داریم انواع روش های کابل کشی در زیر زمین و را بررسی کنیم.

چندی پیش معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی، از توقف راه اندازی کابلهای برق هوایی خبر داده بود. مدیرعامل شرکت برق منطقه ای تهران نیز از توسعه تونل های زیرزمینی انتقال کابل توسط این شرکت خبر داد و تاکید نمود که تمامی کابلهای هوایی را زیرزمینی خواهند شد. همچنین در سال جاری حدود 150 میلیارد تومانبرای زیرزمینی کردن خطوط هوایی هزینه شد و اکنون کابلهای هوایی صدر زیرزمینی شده و به بهره برداری رسیده اند.

احداث خطوط هوایی برق در شهرهای بزرگی مانند تهران مشکلات زیادی را به همراه دارد و علاوه بر اینکه زیبایی شهر را خدشه دار می کنند، فضای کافی برای این کار نیز وجود ندارد. از مزایای خطوط زیرزمینی می توان به افزایش ضریب ایمنی شبکه، بهبود ولتاژ و کاهش تلفات اشاره کرد، همچنین نرخ خرابی و آسیب پذیری آنها در مقایسه با خطوط هوایی کمتر است؛ اما هزینه کابل نسبت به شبکه هوایی بسیار بیشتر می باشد. البته اگر هزینه های چندباره کندن زمین و آسفالت کردن را در نظر بگیریم، شاید استفاده از روش های زیرزمینی مقرون به صرفه باشد.

بر اساس اخبار بدست آمده، به نظر می رسد در کشور ما نیز برنامه ریزی هایی برای انتقال کابل ها به زیر زمین انجام شده است. اکنون که کشور عزیزمان در مرحله انتقال کابل های هوایی به زیر زمین است، خوب است نگاهی به انواع شیوه های انتقال شبکه برق و کابلها از زیر زمین بیاندازیم.

روش اول: تونل های زیرزمینی

یکی از روشهای انتقال کابلها، حفر تونلهای زیرزمینی است. احتمالا بیشتر شما با تونلهای زیرزمینی آشنا هستید و حداقل در فیلمهای خارجی آنها را دیده اید. تونلهای تاسیساتی (Utility tunnel) که به آنها یوتیلیدور (utilidor) نیز می گویند، دالان هایی در زیر زمین هستند که به منظور انتقال خطوط تاسیساتی مانند آب و برق و لوله های فاضلابی در زیر زمین ایجاد می شوند.

یکی از مزایای تونل ها این است که برای تعمیرات، ساخت و سازهای دوره ای و ارتقا کابلها یا لوله های زیر خاک؛ دیگر نیازی به حفاری های مکرر نیست. اما ساخت چنین تونلهایی نیز مشکلات خود و هزینه های بسیار سنگینی را نیز به همراه دارد. زیرا کابل‌های فشار قوی (230 کیلوولت) حتما باید از طریق کانال زیرزمینی شوند و بدین منظور باید در عمق 10 متری زمین تونلی با قطر سه متر حفاری شود. اما کابلهای فشارضعیف (20 تا 63 کیلو ولت) نیازی به این حفاری ها و هزینه های سنگین ندارند و می توانند در عمق یک متری زمین هم دفن شوند.

روش دوم: جایگذاری (مدفون کردن) کابلها در زیر خاک 

روش دوم که معمولا برای انتقال کابلهای برق فشار ضعیف و خطوط تلفن استفاده می شود، جایگذاری (مدفون کردن) کابلها در زیر خاک Direct-buried cable یا Trench می باشد.

مدیرعامل شرکت توزیع برق تهران نیز بیان کرده که کابل‌های فشار ضعیف هم به تدریج و با توجه به بودجه به زیر زمین می‌روند و برای این کار زمین را به عمق یک متر و قطر نیم متر حفر و کابل را دفن خواهند کرد. این روش متداول ترین روشی است که در کشور ما انجام می شود و کارگران برای جایگذاری چند لوله تمام کوچه و خیابان را حفاری کرده و بعد از مدتی پر می کنند! این اقدام شرکت توزیع برق تهران نیز با توجه به شرایط کنونی کشور ما می تواند این معضل را تشدید کند.

روش سوم: مجراهای زیرزمینی (underground conduit) یا کابل داکت ها (cable duct)

اما در اینجا روش دیگری را برای زیرزمینی کردن کابل های فشار ضعیف معرفی می کنیم که در کشورهای پیشرفته به کار گرفته شده و اثر بخش بوده اند. در این روش نه نیازی به تونلهای بسیار بزرگ می باشد و نه مشکل کندکاری‌های پیاپی بوجود می آید.

طبق بررسی ما کشورهای پیشرفته برای سیم کشی تلفن، کابل برق، فیبر نوری، تلویزیون کابلی و دیگر سیم هایی که نیاز است به منازل مردم برسند، روش جالبی را برگزیده اند. در این روش شرکت های پیمانکار پیش از آسفالت کردن خیابان ها (یا حداقل با یک بار حفر زمین) تعدادی "داکت" که لوله هایی مخصوص کابل گذاری می باشند را درون زمین قرار می دهند. سپس هر بار که شرکتی قصد دارد کابلی را از منطقه ای به منطقه دیگر بکشد، از این داکت ها استفاده کرده و بدون نیاز به حفر زمین و صرف هزینه های زیاد، با قراردادن کابل درون لوله های داکت کار خود را به اتمام می رساند. 

کابل داکتها cable duct نگهدارنده های کابلها الکتریکی هستند که در زیر زمین جایگذاری می شوند و کابلهای الکتریکی از داخل آنها عبور داده می شوند. به مجموعه ای از این خطوط الکتریکی که از زیر زمین وارد ساختمان ها می شوند، داکت بانک Duct bank گویند.

یک duct bank امکان جایگزینی کابلهای آسیب دیده یا افزودن کابلهای برق و ارتباطی را بدون نیاز به حفاری های مجدد فراهم می کند. همچنین از روش های Cable jetting یا Pulling برای وارد کردن کابلها به داکت ها استفاده می شود. 

درحالی که معمولا برای کابل گذاری در زیرزمین، از داکتهای فلزی استفاده می شود، اما داکتهای پلاستیکی از جنس پلی استر، پلی اتلین و PVC نیز مزایایی دارد. مزایایی از قبیل هزینه کمتر، نصب سریعتر و مقاومت بیشتر در برابر پوسیدگی و زنگ زدگی.

شاید برای مسئولین استفاده از روش های ارزان قیمت و کم هزینه توجیه اقتصادی بیشتری داشته باشد، اما با در نظر گرفتن دوباره کاری ها و صرف هزینه های مجدد جهت کندکاری و حفر زمین، بهتر است تصمیم گیری ها، همراه با آینده نگری بیشتر باشد تا بودجه های عمرانی برای ایجاد زیرساخت هایی استفاده شود که تا سال های سال بتوان از وجود آنها بهره برد.

سید مصطفی فقیه