مدیریت تولید

وظایف مدیر تولید،اداره سیستم تولید محصولات یک شرکت است.کارکردی که عهده دار تبدیل ورودی ها به خروجی ها یعنی خدمات و کالاهاست.در حقیقت در نظام تولید،ورودیها شامل مواد اولیه،نیروی انسانی،ماشین آلات،ساختمان،فناوری،پول و خروجیها شامل:کالا و خدمات(محصولات) می باشند.

نمونه فعالیت های شما به عنوان یک مدیر تولید شامل تصمیم گیری در موارد زیر است:

فرآیند طراحی یک محصول

برنامه ریزی در مورد کمبود مواد اولیه و اختصاص آن به خط تولید،ظرفیت تولید و نیروی انسانی

احداث و راه اندازی خطوط تولید محصولات

برنامه ریزی در مورد موجودی محصولات

برنامه ریزی در مورد نوع محصولات

طرح ریزی در مورد افزایش ظرفیت تولید

برنامه ریزی برای جزئیات برنامه خرید مواد اولیه برای دوره بعدی تولید

برنامه ریزی در مورد معیارهای قابل قبول کنترل کیفی محصول

برنامه ریزی در مورد نگهداری و تعمیرات قطعات مهم ماشین آلات تولیدی

وظایف مدیریت تولید:

  از وظایف مدیریت تولید می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- پیش بینی تولید و عملیات:

شما به عنوان یک مدیر تولید،می بایست تقاضای کالا و خدمات و منابع لازم برای تولید آنها را پیش بینی و برآورد نمایید.پیش بینی در مدیریت تولید بسیار ضروری است،چرا که بقای بلندمدت،رشد و سودآوری همراه با کارآیی و اثربخشی کوتاه مدت وابسته به پیش بینی های دقیق شماست.

پیش بینی های بلندمدت معمولا دارای گستره زمانی یک سال یا بیشتر هستند. گستره زمانی پیش بینی های میان مدت چندین ماه و کوتاه مدت چندین هفته می باشد. گروه مشاوره مدیران،روش دلفی،بررسی نظرات کارکنان فروش،بررسی نظرات مشتریان قبلی،قیاس تاریخی و بررسی بازار مثال هایی از روش های کیفی پیش بینی هستند. از مدل های کمی می توان تجزیه و تحلیل همبستگی و رگرسیون خطی،میانگین متحرک،میانگین متحرک وزنی،هموار نمایی همراه با روند هموارنمایی را نام برد.

مدیریت تولید از طریق به کار بردن روش های کیفی پیش بینی،میزان فروش برای هر محصول در هر دوره زمانی،و مقدار محصولاتی که خریداران قصد دارند در آینده خریداری کنند را پیش بینی و سپس از روی این پیش بینی ها منابع مورد نیاز برای تولید را برآورد می نماید که اکثر این روش ها از طریق بررسی نظرات،پرسشنامه های پستی،مصاحبه های تلفنی و میدانیو... انجام می گیرد. با توجه به اینکه پیش بینی،جزیی از برنامه ریزی تجاری بلند مدت شماست لذا باید تلاش های سازمان یافته مناسبی را در این امر به کار برید.

2- طراحی و برنامه ریزی فرآیند تولید:

یکی دیگر از وظایف مدیریت تولید،نظارت بر طراحی و برنامه ریزی فرآیند تولید است.فرآیند تولید به طور معمول شامل مراحل زیر است:

ایده تولید محصول/خدمت جدید

مطالعه امکانپذیری فنی و اقتصادی

طراحی فرآیند تولید

طراحی کالا/خدمات

تولید و بازاریابی کالا و خدمت جدید

3- انتخاب روش های مناسب تولید

تصمیمات شما راجع به انتخاب روش های مناسب تولید محصولات یا عرضه خدمات،جزء برنامه های استراتژیک حساس به حساب می آید.

به طور کلی انواع مرسوم تولید محصول عبارت است از:

تولید مبتنی بر محصول

تولید مبتنی بر فرآیند

تولید بر اساس موقعیت ثابت

تولید مبتنی بر فناوری گروهی/تولید سلولی

1- تولید مبتنی بر محصول:

در این نوع تولید،واحدهای تولیدی بر اساس نوع کالا یا خدمتی که تولید می شود،سازماندهی می شوند.تولید مبتنی بر محصول،گاهی "تولید جریانی" و یا "تولید پیوسته" نیز نامیده می شود. تولید مبتنی بر محصول به سه شکل صورت می گیرد:

تولید واحدهای جدا،به معنی تولید محصولات متمایز یا جداست. مثل تولید خودرو.

تولید فرآیندی،در این نوع تولید،مواد در عملیات تولیدی نظیر غربال کردن،آسیاب کردن،پخت و غیره جابجا می شوند،این روش تولید در صنایع غذایی ،مواد شیمیایی،پتروشیمی و امثال اینها مشترک است.

تحویل خدمات،این روش به عنوان مثال در تسهیلات خودروشویی کاربرد دارد. در این سیستم ها خدمات به طور پیوسته و مسیرهای خطی و تقریبا مستقیم به مشتریان ارائه می شود.

2- تولید مبتنی بر فرآیند:

در این نوع تولید،عملیات تولیدی بر اساس نوع فرآیندها سازماندهی می شود،به عبارتی همه عملیات تولیدی که فرآیندهای فناورانه آنها مشابه است با یکدیگر سازماندهی می شود و یک واحد تولیدی را تشکیل می دهند. این نوع سیستم ها در بیمارستان ها،کارگاههای تعمیر خودرو مشاهده می شود. مزیت این سیستم ها این است که در تولید،انعطاف پذیر هستند و همچنین نیاز به سرمایه گذاری اولیه کمتری دارند و از تجهیزات چند منظوره و تجهیزات حمل و نقل سیار استفاده می کنند.سیستم های تولیدی مبتنی بر فرآیند نیاز به مهارت،آموزش و سرپرستی زیاد دارد و برنامه ریزی و کنترل تولید در آن پیچیده تر است.

3- فناوری گروهی تولید سلولی:

این نوع تولید از یک سیستم ترکیبی استفاده می کند که مزیت های تولید مبتنی بر فرآیند (کارگاهی) را با سیستم تولید مبتنی بر محصول به یکدیگر پیوند می دهد. در فناوری گروهی،هر قطعه دارای یک کد چند رقمی است که ویژگی های فیزیکی آنها را تشریح می ند.

استفاده از این روش دارای مزایای زیر است:

در این روش هزینه های تغییر و تنظیم ماشین ها کاهش یافته و ظرفیت تولید افزایش می یابد.

تنوع وظایف کاهش یافته،دوره های آموزشی کارکنان کوتاهتر می شود.

مسیرهای مستقیم بیشتری در تولید وجود دارد که امکان ساخته شدن و حمل سریع و ارزان تر قطعات را فراهم می کند.

کنترل کیفی بهبود می یابد،زیرا تغییر در طراحی کمتر شده،کارکنان می توانند برای تولید قطعات آموزش ببینند.

4- طراحی فرآیند پروژه ای با موقعیت ثابت

در این نوع طراحی،ترتیب عملیات و فرآیند هر یک از پروژه ها منحصر است. فرآیندهای پروژ معمولا طولانی مدت است و در مقیاسی بزرگ صورت می گیرد. محصولات را از قبل تولید نمی کنند،چرا که نیازهای مشتری بعدی شناخته شده نیست. ساخت کشتی،تولید یک نرم افزار جدید،ساخت کابینت سفارشی مثال هایی از این نوع طراحی هستند.

4- فناوری تولید

فناوری تولید یعنی مجموعه روش های مورد استفاده جهت تبدیل و تغییر یک دسته مواد خام به یک سری محصولات تمام شده یا نیمه تمام شده.

شما به عنوان یک تولید کننده با انتخاب نوع و فناوری فرآیند تولید محدوده توانایی خود را در ارائه محصولات موردنیاز تعیین می کنید.نوع فناوری که انتخاب می کنید به صورت مستقیم بر توانایی شرکت شما در تولید محصولات تاثیر می گذارد و شما را در دستیابی به اهداف استراتژیکی همچون کیفیت،انعطاف،وابستگی و هزینه یاری می رساند.

5- برنامه ریزی ظرفیت

پس از تصمیم گیری در مورد نوع کالا و خدماتی که بایستی ارائه دهید و چگونگی تولید آنها،شما به عنوان یک مدیر تولید،می بایستی ظرفیت سیستم تولیدی را هم تعیین کنید. ظرفیت یعنی حداکثر نرخ خروجی برای هر یک از محصولات و خدمات.

هدف از برنامه ریزی ظرفیت انطباق ظرفیت قابل دسترسی با تقاضای پیش بینی شده در کوتاه مدت،میان مدت و بلند مدت است.

6- برنامه ریزی تلفیقی

برنامه های تلفیقی یا خدماتی شرح استراتژی هایی هستند که زمان بندی تولید یا نرخ خدمات،تعداد نیروی کار و عوامل دیگر در تولید و همچنین سرمایه گذاری در موجودی مواد اولیه شما را مشخص می کند و نشان میدهد که شما چگونه در جهت دستیابی به اهداف بلند مدت خود کار خواهید کرد.

در حقیقت برنامه تلفیقی،براساس اهداف کلان و بلند مدت،نحوه و چگونگی فعالیتهای شرکت را برای سال آینده مشخص می کند. به عبارت دیگر چگونگی حرکت شرکت را به سوی اهداف با توجه به تجهیزات موجود و محدودیت ظرفیت تعیین می کند.

7- برنامه زمانبندی

برنامه زمانبندی،منابع را در طول زمان برای انجام وظایف تعیین شده اختصاص می دهد. این فعالیت به طور طبیعی بعد از اخذ دیگر تصمیمات تنظیم می شود.

در این قسمت شما به عنوان یک مدیر باید بر نحوه طراحی برنامه،زمانبندی نیروی کارتان(زمان کار نیروی انسانی) و برنامه زمانبندی عملیات(زمان انجام وظیفه توسط ماشین ها یا کارکنان) نظارت داشته باشید.

هر چند برنامه های زمانبندی،اغلب برنامه های کوتاه مدت است. اما این برنامه ها از اهمیت استراتژیک برخوردارند.

8- کنترل موجودی و برنامه ریزی مواد

موجودی مواد اولیه و قطعات و کالاهای کامل شده از لحاظ مالی و عملیاتی برای سازمان حائز اهمیت است. به دلیل اینکه موجودیها معمولا مستلزم صرف هزینه هایی همچون هزینه نگهداری،نقل و انتقال،انبارداری می باشد لذا شما می توانید به عنوان یک مدیر تولید با نگهداری مقدار مناسبی موجودی در سازمان،هزینه هایتان را کاهش و سودآوری سازمان را افزایش دهید.

مدت زمان نگهداری موجودی نیز عامل موثری در تعیین میزان سرمایه گذاری است،هر چه موجودی ها در مدت زمان کوتاهتری ازکارخانه خارج شود،میزان سرمایه گذاری موردنیاز به نسبت کمتر خواهد بود.

اقدام به نگهداری موجودی معمولا به دلایل زیر است:

حداقل کردن تاخیر نوسانات تقاضا برای کالای تکمیل شده

فصلی بودن تقاضا

استفاده بهینه از امکانات تولید

9- کنترل کیفیت

چالشی که امروزه بسیاری از شرکتها را تهدی می کند تولید و ارائه کالاها و خدماتی با کیفیت و هزینه پایین است کیفیت از دیدگاه مشتریان شامل:

تطبیق محصولات و خدمات ارائه شده با مشخصات اعلام یا تبلیغ شده

مناسب بودن قیمت محصول

درجه همگون بودن با نیازهای مشتریان

پشتیبانی و خدمات بعد از فروش

تاثیرات روانی محصول(منظور ظاهر و جلوه محصول،نحوه ارائه خدمات/محصولات و ...)

به خاطر داشته باشید که کیفیت از ابزارهای رقابتی جهان کنونی است و ایجاد و حفظ آن در کلیه بخش های یک سازمان فعالیتی بس دشوار است. علاوه بر آن،تصور مشتریان نیز از کیفیت به صورت مستمر در حال تغییر است.

انبار و انبارداری چیست؟

انبارداری عبارتست از دریافت مواد و اقلام و نگهداری صحیح و تحویل به موقع آنها به مصرف کننده با رعایت مقررات و دستورالعمل های کسب و کار به نحوی که با اعمال کنترل دقیق،از میزان موجودی کالا در انبار و تعداد مصرف آن،و نیز از انباشته شدن بیش از حد آن جلوگیری شود.

تعریف انبار و انواع انبارها

انبار به فضایی گفته می شود که بر اساس یک سیستم طبقه بندی صحیح،مواد اولیه،کالای نیم ساخته،محصول ساخته شده و یا فرآورده های صنعتی و بازرگانی شما در آن نگهداری می شود.

انبار پوشیده:بعضی از کالاهای شما بنا به مواد خاصی که در ساخت آنها به کار رفته،باید در انباری که همه اطراف آن بسته و دارای سقف باشد نگهداری شوند.

انبار سرپوشیده:اقلامی که در قبال نور آفتاب و برف و باران خاصیت خود را از دست می دهند در این انبارها نگهداری می شوند،این انبارها سقف دارند ولی چهار طرف آنها باز است.

انبار باز:این نوع انبار محوطه می باشد،معمولا اقلامی که در مقابل نور آفتاب و برف و باران خاصیت خود را از دست نمی دهند می توانیم با رعایت نکات و اصول انبارداری در آن نگهداری کنید.

انواع موجودی انبارها

می توان موجودی داخل انبارهای کسب و کار تولیدی و غیر تولیدی شما را به دسته های زیر تقسیم نمود:

مواد خام یا اولیه:از این مواد برای ساخت محصولات استفاده می شود.

مواد لازم مصرفی:موادی که به طور غیر مستقیم در امر تولید محصولات شما دخالت دارند،مانند روغن،گریس.

قطعات یدکی ماشین آلات:جهت تعمیر ماشین آلات و دستگاه ها بکار می رود.

کالای نیم ساخته(در جریان ساخت):به مواردی گفته می شود که در جریان تولید آنها،تعدادی تغییرات روی آنها صورت می گیرد،ولی هنوز به شکل کامل درنیامده است.

کالاهای ساخته شده:به کالاهایی گفته می شود که از نظر ساخت به مرحله تکمیلی رسیده اند و آماده فروش می باشند.

اجناس خریداری شده جهت فروش:وقتی موسسه شما تجار ی باشد این نوع کالاها در انبار شما موجود و آماده فروش و یا توزیع می باشند.

اجناس اسقاطی:به اجناس و لوازمی گفته می شود که بر اثر کار مداوم مستهلک شده اند و یا به علل فنی دیگر،معیوب،غیر قابل استفاده و یا فرسوده تشخیص داده شوند.

کد گذاری کالاها

کدگذاری عبارت است از مجموعه ای مرتب از علانت ها یا نشانه های قرار داده شده به صورت حرف یا عدد و یا ترکیبی از آن دو که برای ایجاد نوعی هویت منحصر به فرد به جنس و کالاهای موردنظر شما اختصاص می یابد،هدف شما از کدگذاری،تشخیص و تفکیک اجناس و اقلام مختلف از یکدیگر و طبقه بندی موضوعات برای تجزیه و تحلیل بهتر می باشد.

روش های مختلفی که جهت کدگذاری می توانید از آنها استفاده کنید به اختصار نام برده می شوند:

روش شماره گذاری ساده با اعداد ترتیبی

روش الفبایی

روش تلفیق حرف با عدد

روش اعتباری یا دیویی

روش نیمونیک

روش کدگذاری بر اساس طبقه بندی کالا

نکات مهم در چیدن انبار

یکی از مهم ترین روش های چیدن اجناس در انبار استفاده از قفسه می باشد،شما با چیدمان درست اجناس در انبارتان موجب بوجود آمدن نظم و کاهش وقت در داد وستد می شوید. تعدادی از نکات مهم در چیدمان انبار به شرح زیر است:

میزان تقاضا: اقلامی که استفاده روزمره دارند باید در کنار درب انبار چیده شوند و اجناسی که کمتر مصرفی هستند در انتهای انبار قرار گیرند.

وجه تشابه: اقلامی که وجه مشترک دارند باید در کنار هم قرار بگیرند.

اندازه و حجم کالا: باید اجناس سبک تر و کوچک تر را در نقاط دورتر و بالاتر و اجناس سنگین و بزرگ را در نقاط نزدیک تر و پایین تر قرار داد.

مشخصات کیفی اجناس: مشخصات شیمیایی و نوع کالا و قرار دادن آنها کنار یکدیگر از نکاتی است که باید رعایت شود به عنوان مثال اجناس قابل اشتعال را نباید کنار هم قرار داد.

کاردکس انبار

به عملیات ثبت و نگهداری اطلاعات گوناگون مرتبط بر فعل و انفعالات یک کالا در انبار جهت آگاهی از مقدار وارده،صادره،موجودی و محل نگهداری آن،سیستم کاردکس می گویند. استفاده از سیستم کاردکس مزایای زیر را برای شما به همراه دارد:

دسترسی به میزان موجودی هر قلم جنس

کسب اطلاعات از میزان سفارش،حداقل و حداکثر موجودی

تشخیص اقلام در گردش و راکد

سهولت ارائه آمارهای مورد نیاز

کسب اطلاعات از ارزش ریالی اقلام وارده و صادره

روش های ورود کالا به انبار

اجناس شما از چند روش وارد انبار شده و از آن خارج می شوند که به اختصار به توضیح آن می پردازیم:

1- دریافت کالا از طریق خرید داخلی: زمانی که شما از بازار داخلی کالایی را تهیه نمایید باید یک نسخه از فرم درخواست کالا و تقاضای خرید از طریق مامور تدارکات شما به انبار تحویل شود،اگر انباردار کالا را به صورت دائم تحویل بگیرد رسید انبار دائم صادر می نماید و اگر موقت تحویل بگیرید رسید انبار موقت صادر می نماید.

2- دریافت کالا از طریق خرید خارجی: شما بعد از انجام مراحل خرید از خارج،کالا را از گمرک ترخیص و به انبار تحویل می دهید.

3- برگشت کالای مازاد برنیاز:اقلام مازاد بر مصرف واحدهای مختلف شما پس از اعلام صحت آنها قابل برگشت به انبار می باشد.

4- دریافت کالای ساخته شده در کارگاههای موسسه شما: در این حالت درخواست کننده برگ درخواست ساخت را تهیه و جهت ساخت به امور مهندسی ارسال می کند و پس از انجام کار با ذکر مواد مصرفی و شرح کار در برگ درخواست ساخت،قطعه مذکور به انبار تحویل داده می شود.

5- دریافت کالای امانی: فرمی است که برای کالاهایی که به صورت امانی از واحدهای دیگر دریافت می شود صادر می گردد.

6- نقل و انتقال کالاها بین انبارها: وقتی می خواهید کالایی را از انباری به انبار دیگر منتقل کنید باید از برگه انتقال کالا بین انبارها استفاده نمایید.

روش های خروج کالا از انبار

1- درخواست کالا و مواد از انبار: وقتی می خواهید کالایی را از انبار تحویل بگیرید،باید فرم درخواست کالا از انبار را تکمیل کنید و در صورت موجود بودن کالا در انبار،فرم حواله انبار را تنظیم کنید.

2- حواله انبار: اصولا صدور جنس از انبار،طبق برگ درخواست کالا صورت می گیرد. فرم حواله انبار هنگام تحویل کالا به متقاضی،تنظیم و از طریق انبار صادر می شود.

3- صدور ابزار از انبار: وقتی می خواهید از انبار ابزار دریافت کنید،باید از فرم ابزار استفاده کنید.

4- برگشت کالای امانی دریافتی: وقتی که می خواهید جنسی را که قبلا از مؤسسه یا واحد دیگری امانت گرفتید،برگشت دهید از این فرم استفاده می نمایید.

5- کالاهای غیرقابل قبول: وقتی کالای خریداری شده دارای کیفیت مطلوب نباشد از طریق این فرم به تدارکات ارسال و به فروشنده پس فرستاده می شود.

6- رسید و تحویل مستقیم: در برخی موارد اجناس مستقیم بعد از خرید به مصرف کننده تحویل می شود و انباردار فقط کنترل می کند.

7- خروج کالا از مؤسسه: ارسال کالا از واحدهای مختلف به خارج مؤسسه،مستلزم تنظیم برگ خروج از مؤسسه می باشد.

انبار گردانی

برای اطمینان از اینکه میزان اقلام موجود در انبار با اقلام مندرج در کارت انبار و کارت حسابداری انبار و در نهایت با حساب موجودی ها مطابقت دارد،شمارش موجودی برای شما بسیار ضروری می باشد. شما به دو روش دائمی و دوره ای می توانید موجودی های انبار را شمارش کنید. در روش شمارش دائمی می توانید،دائما یا به تدریج به وسیله مسئول انبارگردانی،موجودی خود را کنترل و ارزیابی کنید. از مزایای روش نخست این است که چون شخص دیگری این کار را انجام می دهد،امور جاری موسسه شما تعطیل نمی شود و دوم اینکه افراد متخصص این کار را انجام می دهند و سوم اینکه این روش باعث می شود که انبارداران همواره کار ثبت اطلاعات را درست انجام دهند. روش دوم،شما به صورت دوره ای کار انبارگردانی و کنترل موجودی را انجام می دهید،این کار باید در زمان کوتاهی انجام شود تا موجب تعطیلی درازمدت موسسه و خط تولیدتان نگردد.

قیمت گذاری موجودی انبار:

هر نوع کالای وارده به انبار،دارای یک قیمت می باشد. بدیهی است که تعیین قیمت برای اجناس صادره از انبار صورت می گیرد.شیوه انتخاب قیمت گذاری بر اقلام خروجی از انبار الزامی است.برای تعیین بهای موجودی انبار از روش هایی چون:قیمت میانگین موزون،قیمت میانگین متحرک،روش اولین صادره از اولین وارده،روش اولین صادره از آخرین وارده می توان استفاده نمود.

اصول ایمنی و حفاظت انبار:

اولین قدم در اصول ایمنی و انبارداری ممانعت از ورود و خروج اشخاص غیرمجاز در انبار و محوطه آن می باشد و از دیگر نکات مهم در اصول انبار عبارت است از:

باید سیم کشی و وسایل برقی انبار،مدام مورد بررسی افراد متخصص قرار گیرد.

در انبارها سیگار نکشید.

در انبار از کلاه استفاده نمایید.

نباید مواد قابل انفجار را در مجاورت منبع حرارتی قرار دهید.

باید انبار مواد قابل انفجار را در محل خشک و خنک و مجزا قرار دهید.

از روش کردن آتش در محوطه انبار جلوگیری کنید.

مواد قابل انفجار را در معرض نور خورشید قرار ندهید.

بعد از اتمام کار،چراغ ها را خاموش کرده و کلید اصلی را قطع کنید.

در انبارهای شیمیایی،علاوه بر نصب سیستم های تهویه،در صورت لزوم باید از ماسک و وسایل حفاظت فردی نیز استفاده نمایید.

از استقرار دستگاه های اطفاء حریق در محل های مناسب انبار اطمینان حاصل کنید.

باید از قرار دادن قطعات و جعبه هایی که موجب مسدود شدن درهای اضطراری انبار می شود خودداری کنید.

در مناطقی که باد شدید می وزد،باید از مهار الوارها و بشکه های خالی که در انبار باز قرار دارند مطمئن شوید تا بر اثر جریان باد شدید واژگون نشوند.

حدالامکان باید از قرار دادن اجناس سنگین در طبقات فوقانی اجتناب ورزید.

نور و روشنایی مناسب در انبار،باعث تقلیل تصادف و افزایش روحیه کارکنان شما می شود.

جهت استفاده کارکنان انبار از وسایل اطفای حریق،باید آموزش لازم را به آنان بدهید.